امروز پیشرفت در وسایل ارتباطی به حدی رسیده است که دیگر کمتر فردی از مردم جامعه، در شبکههای اجتماعی اینترنت پایه یا در پیام رسانهای اجتماعی عضویت نداشته باشند.
شاعران جوان نیز مانند بسیاری از همسالان و همنسلان خود در این شبکهها عضویت دارند و سعی دارند از امتیازات عضویت در این شبکهها و پیام رسانها به سود خود بهره ببرند و شعرشان را به دیگران عرضه کنند. این وسایل ارتباطاتی برای شاعران مزیتهایی دازدکه به برخی از انان اشاره میکنم.
1-زمان و مکان را از عوامل فاصله انداختن در ارتباطات حدف کرده است. امروز به کمک فناوری میتوانید شعری را که لحظاتی قبل از سرودنش فارغ شده اید، بلافاصله خواننده ای در آن سوی جهان شعرشما را بخواند و برایتان «پسند» بفرستد. زمانی یک شاعر باید سالها خون جگر میخورد تا در شهر خودش شناخته شود اما امروزه به راحتی میتوان مخاطبانی در مقیاس جهانی داشت.
2-دخالت عوامل انسانی و سلیقۀ گروههای اجتماعی یا نمایندگان ایدئولوژیهای مختلف را در شعر کم کرده است. زمانی اگر شما شعری میگفتید که باب طبع قدرت نبود، عملاً امکان عرضه اش را نداشتید اما امروز کسی نمیتواند جلوی انتشار شعر شما را سد کنم. قدرتی که از آن حرف میزنم فقط قدرت سیاسی و حاکمیت نیست، هر کس و در هرکجا به نسبت توان خودش و میدان عمل خودش قدرت خود را اعمال می کند، حتی فروشندۀ غرض ورز یک کتابفروشی یا مسؤول بررسی و تأیید در یک انتشارات.
3- در انتشار شعر میتوان از امکانات و ظرفیتهای فراوان فضای مجازی بهره برد. صدا، رنگ، تصویر، فیلم و... به کمک متن میآید و حرکت پرشتاب فناوری این امید را به ما میدهد که درآینده این امکانات بیشتر هم خواهد شد و برای انتشار شعرهایمان در فضای مجازی پیشنهادهای بیشتری خواهیم داشت و دیگر نیاز نیست تنها به متنهای چاپی بدون تحرک و ایستا چشم بدوزیم.
با این حساب همه چیز به نفع شاعران جوان است. هیچ بهانه ای برای مشهور نشدن، مطرح نشدن و استقبال نشدن از شعرهایشان ندارند. شاعر جوان همین امروز شعر میگوید، همین امروز شعرش را منتشر میکند و شاید برای انتشار شعر از یک عکس، گرافیک، صدا و تصویر هم بهره ببرد. هیچ ناشر و ویراستار و ممیزی هم نیست که در برابر جریان خلاقه او بایستد، خودش هست و کلماتش و فضای مجازی. مخاطبان هم که در گسترۀ جهانی، پس همه چیز مهیاست که ما لشکری از شاعران جهانی را در چندسال آینده در کشور مشاهده کنیم.
ولی متأسفانه یا خوشبختانه واقعیت به این سادگی و راحتی که تصور میکنیم، نیست. راستش را بخواهید من شاعران جوان (و حتی نوجوان) زیادی میشناسم که نشانی کانالهای شعری شان را برای من فرستادهاند. تقریباً همگی در اینستاگرام هم صفحه دارند، شاید در توئیتر هم و در عین حال مدیر یا عضو فعال چندین گروه شعری و ادبی هم هستند و هر شعری را که در کانال خودشان منتشر میکنند، در همه آن گروهها هم منتشر میکنند و در هیچ حالتی از هشتگ اسم خودشان غفلت نمیکنند. در موارد زیادی هم سعی میکنند شعر خودشان را به عکس یک خانم زیبا و ترجیحاً بدون (بدون، کم نه) حجاب الصاق کنند. من به این تلاش برای عرضه کردن شعر خود به مخاطب احترام میگذارم و دوست دارم همۀ این شاعران جوان موفق شوند اما واقعیت این است که به نظرم بسیاری از آنان راه را درست نرفتهاند و نمیروند.
نکتۀ اول این است که «شعر موفق» به چه شعری گفته میشود؟ موفقیت در شاعری به چه معنایی است؟ شاید برخی بگویند شعری که مورد اقبال مخاطب قرار بگیرد و برخی بگویند شعری که از نظر ادبیت متن، دارای ارزش و کیفیت بالایی باشد. سؤال اینجاست که مگر ممکن است که شعری خوب نباشد و مورد اقبال مخاطب قرار بگیرد؟ پاسخ من به این پرسش مثبت است. برخی شاعران در دورههایی مورد توجه مردم زمانه و محافل ادبی بودهاند و شعرشان مخاطبان بسیار زیادی داشته است اما پس از گذشتن آن دوران، شعرشان از چشم افتاده است چرا که ارزش کیفی و فنی لازم را نداشته است. در این مورد مثالهایی به ذهنم میرسد که به دلیل منحرف شدن بحث از آنها میگذرم. اگر معیار شاعری برای موفق بودن شعرش، تنها میزان توجه و پسند و بازخورد مخاطب است، شبکههای اجتماعی به او در این مسیر کمک خواهد کرد و ممکن است مخاطبان شعرهای او را بخوانند و حتی در مقطعی پسند کنند و به اشتراک بگذارند اما احتمال اینکه این موج توجه زود فروکش کند، بسیار است.اما اگر معیار شاعر موفق بودن چنان که گفتم، ارزش کیفی و ادبی شعر باشد، شبکههای اجتماعی و فضای مجازی کمک چندانی به شاعر نخواهد کرد. رسیدن به شعری که دارای کیفیت ادبی بالا باشد، وزن و قافیه و موسیقی و تخیل و عاطفه و زبانش همه در حد اعلا باشد و در دل مخاطب جا باز کند، اتفاقی و ناگهانی روی نمیدهد. شعر یک سلوک است، نیاز به تفکر، تعمق، آگاهی، سواد و تجربه دارد و با یکی دو سال تمرین کردن نمیشود شاعر خوب و کاملی شد. در نتیجه باید شعر محک بخورد، نقد شود، ایرادهایش مشخص شود، رفع شود، دوباره و سه باره و ده باره نوشته شود و باز نقد شود و باز اصلاح شود. شعر خوب با شتاب نسبتی ندارد. به همین دلیل شبکههای اجتماعی با ذات شتابناک خود راه را ممکن است به شاعران جوان اشتباهی نشان دهند. به نظر من عضویت و انتشار شعر در شبکههای اجتماعی خوب است به شرط اینکه در کنار قراردادن فرصت برای مطالعه، تمرین و نقد مستمر سرودههای شاعران جوان باشد وگرنه انتشار بلافاصله اثر و دلخوش کردن به پسندهای مخاطبانی که به شعر به دیدگاهی تخصصی نمینگرند، ممکن است دامیبر سر راه موفقیت واقعی شاعر باشد.