مثل داشتن تصدیق رانندگی یا مجوز کسب میماند، حتا در عمل، از آن هم مهمتر است، چه هر پیشهای بخواهی راه بیندازی و هر ماشینی بخواهی برانی، میتوانی بدون مجوز و تصدیق هم انجام بدهی، ولی اینجا تا ندانی و نیاموخته باشی، نمیتوانی فرمان را به دست بگیری، پس، لزوم «دانستن مقدمات شاعری» بسیار اولویت دارد، شما اگر رانندگی بلد باشی، بدون گواهینامه هم میتوانی حرکت کنی اما بدون دانش اولیه نسبت به شعر، حتا یک سطر هم نمیتوانی بنویسی، و اگر بنویسی شاید شبیه شعر باشد، اما شعر نیست. اینکه میگویند برخی مادرزاد شاعرند یا نخوانده ملا هستند، نیز قطعا بر اساس شنیدهها و دیدارهایی به سرودن بدون استاد رهنمون شدهاند، در واقع استاد این قبیل آدمها زمان است و ذهن و خویشتن که با دقت در آثار دیگران به این نتیجه رسیدهاند که چگونه شعر بنویسند، تازه آنها نیز اگر در ادامهی مسیر نخست به خواندن و تحقیق و تفحص در آثار همتباران خود دست نیازند، بیراهه خواهند رفت.
برای فراگیری شعر و گذر از خوان نخست سرودن، بارها دستوراتی توسط منتقدین ارجمند به نونویسها و تازهقدمها ابلاغ شده، از یادگیری اوزان عروضی تا صورخیال، تالیف صحیح، کارکرد و کاربرد زبان، نقشزنی و موسیقی متن و آداب دیگر سرودن، همگی نیازمند تعلیم است، یکی میبینی خود سمت شعر میرود و با دو دوتا چهارتا کردن ابیات و دیدن و شنیدن و فهم نسبی، خودش راهش را میجوید و در ادامه با مطالعه و ممارست به خاطر ذوق درونی، سریعتر شاعر میشود در واقع او نیز تعلیم دیده، اما نا با آموزگاری رسمی بلکه با نشست و برخاست و خوانش و پیگیری خویش به علم رسیده، اما اغلب آنها که پا به این وادی میگذارند حتا اگر ذوقی غنی و نهفته داشته باشند، که البته و قطعا باید خرده ذوق را داشته باشد تا شاعر شود، نیازمند کلاس یا کتاب یا فیلم و یا صدا برای درک درست آداب مقدماتی سرایش است.
در سالهای اخیر در بحثهایی همچون آموزشهای ساده و آماتوری، کتابهای زیادی در بازار نشر یافته است که راه را بر علاقمندان هموار کرده و میکند، از میان خیل زیاد کتبی که به عنوان الفبای شاعر در کتابخانهها یافت میشود، چند نمونهی خیلی خوبش، که خود آنها را خواندهام و حتا در کلاسهای آموزشی با نام مرجع، از آنها بهره بردهام، اینها هستند؛
# روزنه؛
از کاربردیترین و تقریبا پرسودترین کتابها «روزنه» نوشته استاد عزیزم، شاعر خوب همزبان، جناب «محمدکاظم کاظمی» میباشد که در دو جلد ابتدا و اکنون در یک مجلد قطور به شاعران ابتدایی پیشنهاد میشود، این کتاب، از عروض آسان تا قافیه و ردیف، صنایع بدیعی، آرایهها و اندکی نیز پیرامون موسیقی شعر، زبان و کمی درباره شعر سپید را توشیح داده و میتواند یک کمک دهندهی خوب برای نوآموزان باشد.
# راهنمای ساده برای شاعران نوقلم؛
کتابی در میانهی آماتوری و حرفهای برای آنها که میخواهند از صفر با شعر و قوانین شعرنویسی موزون، آشنا شوند و با اطلاعاتی کامل وارد دنیای متن و سرود شوند، کتاب «راهنمای ساده برای شاعران نوقلم» اثر استاد ارجمند جناب آقای «ارسطو خوشحساب» است که به طور کامل از قافیه تا معانی و بیان و بحور شعری را توضیح داده است، نکتهی خوب این کتاب، مصداقهای درست و حسابیست که پیرامون هر موضوع ارائه کرده است.
# از مقدمهها؛
وقتی یک شاعر درست و حسابی که خودش را در سرایش نشان داده و ارزشهای خود را بروز داده باشد، حتما تجربههای مفیدی دارد که میتواند به جماعت تازهوارد عرضه کند و راه را برای سرودن ایشان سبک و تیار کند. «حسین جنتی» برادر عزیز من است که نقش قلمش و نوع نوشتارش در این کتاب بسیار پخته و تجربه شده است، او با کتاب «از مقدمهها» نشان داد که در سخنوری نیز ادیبی قابل اعتناست، در این کتاب با شگردهای شاعر در سرایش و اوزان عروضی و نحوه چینش بهینه آشنا میشوید، به جد خواندن کتاب مذکور توصیه میشود.
# شعر به زبان ساده؛
نتیجهی یک تحقیق مفصل و نیز حاصل تجمیع شگردهای شخصی خود و دیگران در بحث سرودن، کتابیست با عنوان «آموزش مقدماتی شعر به زبان ساده» که به اهتمام جناب آقای «فرزین فرضپور» به رشتهی تحریر در آمده است، این کتاب نیز فرصت مغتنمیست برای ورود به دنیای شاعری، که با رویکردی دم دستی و با توجه به تغییرات زبان شعر، مخاطبین خود را همراه میسازد، از خوبیهای این کتاب، بررسی شعرهای مختلف است و توضیح شگردهای دیگر شاعران.
# کارگاه آموزشی شعر و ادبیات فارسی؛
زبان فارسی پیشینهای کهن و سابقهای درخشان دارد و در طول ادوار تاریخ، نام نویسندگان و شاعران بزرگی به چشم میخورد که آثار فاخر آنان در کالبد زبان برای همیشه ماندگار باقی خواهد ماند.
کتاب «کارگاه آموزشی شعر و ادبیات فارسی» جهت آشنایی مخاطبین شعر با دستور زبان فارسی، آرایههای ادبی و اصول و قوانین شعر فارسی تهیه گردیده است که امیدوارم بتواند پاسخگوی نیاز شاعران آینده باشد.
این کتاب مفید را استاد محترم دانشگاه، جناب آقای «علیجعفر محمدی» با سرفصلهایی از ادبیات کهن به خوانندگان جدی شعر تقدیم کرده است.
# وزن شعر بیاموزیم؛
در باب آموزش «صرفا وزن شعر» کتابهای فراوانی در بازار است، از کتاب سال سوم رشته انسانی دبیرستانها تا کتاب ارجمند و فوقالعاده خوب و حرفهای عروض و قافیه جناب دکتر شمیسا تا دیگر کتب بازاری و جزوهی بسیار عالی و روشمند «وزن به زبان ساده» دوست نازنینم دکتر سید مهدی موسوی، همگی نحوهی چینش موزون شعر پارسی را با روشهای کهن آموزش دادهاند، اما امسال استاد عزیز، جناب آقای «دکتر اسماعیل امینی» با متدی نو و روشی جالب، وزن را در چندین دستورالعمل برای مخاطبین نوپژوه شرح داده است، این کتاب که با نام «وزن شعر بیاموزیم» چند ماه قبل منتشر شده است، را در آخرین نقدهایم در پایگاه نقد شعر، به طور مفصل و با یکی از مثالهایش توضیح دادهام، همچنین در اینستاگرام دکر امینی نیز شمهای واضح از احوالات کتاب، توضیح داده شده است که سعی کنید قبل از خرید آنرا بخوانید، اما در نهایت توصیه اکید خواندن این کتاب برای آنهاست که وزن شعر را ترسناک میپندارند و با فرار از آن شعرشان را از زیبایی دور میکنند.
امیدوارم اینکتابها بتواند گره از مشکلات ابتدایی شاعران نوظهور باز کند، تا دیگر با ایرادات متعدد عروضی، تالیفی، نگارشی و دستور زبان روبرو نباشیم.