غزل های روایی

سلام خانم احمدی عزیز. سه غزل شما را که به تاریخ 23 آذر فرستاده بودید، خواندم و بیشتر از آن، غزل های قبل شما و نقد اساتید بر آن ها را.
قبل از اینکه دربارۀ شعرهایتان حرف بزنم، دوست دارم نکته ای را گوشزد کنم. شنیدن و نقد شدن به خصوص برای دورۀ آموختن، بسیار خوب است؛ اما گاهی ضرورت دارد که وقفه ای ایجاد کنیم، به شنیده ها و آموخته هایمان برگردیم و ببینیم که چقدر از آن ها را برای بهتر شدن، پیشرفت و تغییر به کار برده ایم. گاهی لازم است از شنیده ها و آموخته هایمان استفاده کنیم، چند پله بالاتر برویم و دوباره برای تغییر جدید نقد شویم. این را از این لحاظ گفتم که امتیازهای داده شده به شما که در فاصله های زمانی متعددی است، در یک طیف ثابت می چرخد و از آن بالاتر نرفته است! و طبیعتا به این معناست که نقدهای گفته شده بر شعرهایتان را به کار نبسته اید. امیدوارم در بررسی بعدی، تفاوت چشمگیری را در امتیازهای داده شده به شما ببینم.
کلیات:
شما غزل را می شناسید و خوب غزل می گویید. زبانتان امروزی است و می دانید که شعر معاصر گفتن یعنی چه. در این نوبت، حال و هوای هر سه غزلی که فرستادید، یک جور است. انتظار، طعنه و گلایه، مضمون اصلی هر سه غزل است. حتی نوع انتظار هم از یک جنس و ماهیت است. این به خودی خود بد نیست؛ اما شعر، اگر بخواهد با مخاطب ارتباط برقرار کند -که فکر می کنم اولین رسالتش همین باشد- باید از دایرۀ شخصی شدن به درآید و جهان شمول تر شود و شعر شما به شدت به این وجه نیازمند است. غزل های شما، حداقل در این سه اثری که من دیدم، به شدت حال و هوای خصوصی دارند و از دغدغه هایی حرف می زنند که مخاطب، به ویژه مخاطبی از جنس دیگر، ارتباط کمی با آن برقرار خواهد کرد. همچنین غزل های شما به جهت روایی بودن، کمتر از تصویرسازی، تخیل و کشف شاعرانه بهره برده اند و این خطر وجود دارد که از شعر شدن فاصله بگیرند.
جزئیات:
غزل اول با ردیف آقا، بسیار شخصی است. ردیف آقا ردیف قشنگی نیست. در سه دهۀ اخیر، ردیف یا خطاب آقا و خانم در غزل ها زیاد دیده شده که معمولا خطاب به بزرگان دینی و مذهبی است و البته خطاب به محبوب در شعر نیز هست. اگر به این توجه دارید که با زبان کاملا امروزی شعر بگویید، فرهنگ رایج را نیز باید رعایت کنید. خطاب این گونه به محبوب، همسر، دوست و... امروزه در بین دختران رایج نیست. در گذشته همسران به مردانشان آقا خطاب می کردند؛ ولی این خطاب و این لحن، در بین نسل امروز استفاده نمی شود و بر همین اساس، این ردیف با فضای کلی غزل شما که امروزی است، همخوانی ندارد.
مصرع دوم بیت اول کاملا بی معنی و حشو است. منظور از خانمی معلوم نیست و اگر منظور همان گلی است که راوی گرفته، بسیار نازیباست. کل شعر به جز موارد ذکر شده روان و خوب است.
غزل دوم، غزل روانی است. شما در غزل روایی توانایید. یکی از دلایل بیش از حد شخصی بودن شعرهای شما، روایی بودن آن است. در بیت دوم، فاعل مشخص نیست. معمولا در غزل روایی، هر بیت، ادامۀ معنایی بیت بعد است؛ در اینجا تنها چیزی که در بیت قبل می تواند فاعل بیت بعد باشد، مسایل است که آن هم برای هر چهار جملۀ بیت بعد، فاعل نیست.
غزل سوم هم از نظر روایی غزل خوبی است. در غزل، به ویژه غزل هایی که ابیاتی کمتر از هفت بیت دارند، قافیۀ مکرر نیاورید. غزل، حتی اگر روایی باشد، باید با تخیل و تصویر همراه شود، تا شعر شود. یکی از مشکلات غزل روایی، نزدیک شدن به نثر منظوم و فاصله گرفتن از شعر است. به ابیات این غزل دقت کنید. تهی از هر خیالی است! در واقع شما روایتی را منظوم کرده اید که از تخیل شاعرانه تهی است. سعی کنید از این آفت دور شوید.