پرسش‌های بی‌پاسخ

مضمون‌یاب بودن برای یک شاعر، از مهم‌ترین ویژگی‌هاست که البته اگر شاعر بتواند مضامینِ یافته‌اش را در بستری از احساس و عاطفه پرورش بدهد و به‌لحاظ ساختاری نیز به آن سر و شکلی نظام‌مند ببخشد، تا حد بسیار زیادی، مسیرِ تبدیل شدن به یک شعر خوب را طی کرده است. و برخی از شعرهای ارسالیِ دوست شاعرمان، چنین‌اند.
شاعر در برخی از شعرهای ارسالی‌اش، مضامین بکری را یافته‌ است و در بستر عاطفه و احساس، آن‌ها را پرورانده است و به‌لحاظ ساختاری هم، آثاری بی‌ایراد خلق کرده است؛ دست‌کم از این منظر که بسیار موجزند و عنصرِ اضافه و قابل‌حذفی نمی‌توان در آن‌ها یافت. امّا در این میان، مسأله‌ای وجود دارد که معمولاً به آن توجه نمی‌شود؛ مسأله‌ای که عاملِ شباهت و یکدستیِ اغلب شعرهای سپید در سال‌های اخیر است؛ و آن اینکه لحن خبریِ محض بر شعرها، و به‌طور ویژه بر شروع شعرها حاکم است، و این یکدستیِ لحن خبری محض است که نه‌تنها اغلب شعرهای یک شاعر، بلکه اغلب شعرهای اغلب شاعرانِ هم‌دوره را شبیه هم کرده است. و حال آنکه گاهی، تنها با جابه‌جاییِ سطرهای یک شعر، می‌توان لحنی را که در سطرهای چندمِ اثر وجود دارد، به ابتدای شعر منتقل کرد. مثلاً شاعر می‌گوید: «جهان دلسرد شد/ کسی چه می‌داند برف/ خاکستر کدام آرزوست» که یک شروعِ خبریِ ساده دارد که ترغیب‌کنندۀ توجه و اشتیاق خواننده نیست، امّا با یک جابه‌جاییِ کوچک، می‌توانست به این شکل درآید: «کسی چه می‌داند برف/ خاکستر کدام آرزوست؟/ که جهان چنین دلسرد شده است» و همین لحنِ پرسشی در آغاز شعر، می‌تواند مخاطب را با اثر همراه کند؛ گویی شاعر، او را همراه و همفکر خود درنظر گرفته است و دوشادوش او، دارد شعر را به پیش می‌برد. و در شعر دوم، می‌بینیم که شاعر دقیقاً همین رویکرد را در پیش گرفته است و با هوشمندی، بخش پرسشیِ شعر را در آغاز آن نشانده است: «کجای شب پنهان شده‌ای/ تا چشم می‌بندم/ سرآسیمه/ می‌آیی» که البته آوردن حرف «که» پیش از «تا چشم می‌بندم» می‌توانست به برقراریِ بهترِ روابط عناصرِ موجود در متن، کمک کند.
امّا دربارۀ شعر سوم، لازم است ازمنظر دیگری صحبت کنیم و به‌طور ویژه به آسیب‌پذیریِ مضمون‌پردازی و تصویرسازیِ آن توجه کنیم. شاعر می‌گوید: «دریا زلال شد/ کویر سبز/ خورشید جان گرفت/ عطر تن تو/ خواب می‌کند/ درد را» و همین شعر کوتاه، چندین و چند پرسش مهمِ ساختاری را مطرح می‌کند:
ـ آیا دریا، پیش از آنکه عطر تن او، درد را خواب کند، زلال نبود؟
ـ آیا خورشید، پیش از آنکه عطر تن او، درد را خواب کند، جان نداشته است؟
ـ آیا زلال بودن و جان داشتن که صفاتِ ذاتیِ دریا و خورشیدند، از جنس سبز شدن برای کویرند؟
ـ آیا وجودِ «درد»، مانعِ زلال بودن دریا و جان داشتن خورشید و سبز شدن کویر بوده است؟ و کدام درد؟
ـ آیا عنصر دیگری غیر از «عطر»، کاراییِ خواب کردنِ «درد» را نداشته است؟
و بی‌جواب بودن سؤال‌ها یا فقدان جواب منطقی برای آن‌ها، نشان می‌دهد که این شعر به‌لحاظ ساختاری بسیار متزلزل و لغزان است و تمامیِ عناصر آن را می‌توان با عناصر دیگری تعویض کرد و نتیجۀ بهتری هم گرفت.
درمجموع آنچه درمورد شعرهای ارسالی دوست شاعرمان قابل‌توجه است، یکسان نبودنِ سطح شعرهای ارسالی است و نمی‌دانم زمان سرایش این چند قطعه شعر، چقدر با هم فاصله داشته است. اینکه یکی از شعرها به‌لحاظ ساختاری، بی‌نقص است و یک شعر دیگر، اساساً متزلزل و بی‌چهارچوب است، به‌هرحال می‌تواند نشان‌دهندۀ تواناییِ شاعر، و استفاده نکردن او از آن توانایی در سرایش تمامیِ شعرهایش باشد.