شعر و پرسش‌گری

این جا کجاست؟/ من/ در زهدان کدام ذره/ به درد رسیده‌ام؟
کدام سرانگشت شوخ/ مرا و زمین را/ می چرخاند در خالیای تو؟
و ستارۀ سوزانم/ در انزوای کدام کهکشان دور/ سرد می‌شود؟
سوال در حالت عادی، به قصد آگاهی و اطلاع پرسیده می شود اما سوال در شعر در غرض اصلی خود به کار نمی‌رود، بلکه غرض ثانوی و نهفته‌ای دارد.همین ویژگی، جملات پرسشی را از موضوعات مورد بررسی علم معانی قرارمی‌دهد.
شعر با ایجاد سوال اساسا ایجاد تامل و مکث می‌کند نه ایراد پاسخ و آگاهی‌بخشی. سوال شاعر غالباً بی‌پاسخ است چرا که گوينده پاسخ را می‌داند.
وقتی شاعر می‌گوید: «این جا کجاست؟/ من/ در زهدان کدام ذره/ به درد رسیده‌ام؟» قصدش این نیست که بپرسد تا بداند که کدام رحم/کدام زهدان، او را متولد کرده؛ بلکه تاکید بر درد کشیدن را درنظر دارد، چنان که بعد از ایراد این سوال، با لحنی معترض می‌گوید: «آسمان اما حرفی نمی‌زند/ آسمان اما چیزی نمی‌گوید» پس شاعر خیلی هم خوب می‌داند که «درکدام زهدان پرورده و متولد شده است» با دردی که به آن درد زادن یا زخم تولد می‌گویند: در زهدان آسمان!
این درد کشیدن، با سکوت آسمان دوچندان می‌شود! «خالیای آسمان» در واقع، زبان آسمان است: «آسمان حرفی برای گفتن ندارد». در همان آسمان ساکت، شخصیت‌های دیگری نیز هستند که شاید یاری‌گر شاعر/ یاری‌گر شعر باشند: باد + پرستو.

بادها/ لاشۀ غم‌ناک ابری سرگردان را/ با خود به دندان می‌برند
پرستوهای بهار/ جیغ‌زنان/ با بوم‌رنگ بال‌هاشان/ همه جا را سرک می‌کشند
و داسی سرد/ تیز/ از گندم‌زار دلم می‌گذرد

بادها همان نیروهای آسمانند که ابرهای مرده را می‌جوند و نمک بر زخم شاعر می‌پاشند.
پرستوها، این پیکهای آسمانی که مژدۀ خوشی و بهار را باید بیاورند، جیغ می‌زنند که طبعا از سرشادی نیست، چرا که در ادامه، داسی از دل شعر می‌گذرد.
این پرداخت‌های زیبا و تصویرپردازی‌ها و تشخص‌بخشی‌ها اگرچه زیبا و قابل توجه هستند اما شعر را در مرحلۀ همان سوال و بهت شاعر نگه می‌دارند. تصاویر و خرده‌روایتهایی هستند که می‌توان بر آنها افزود یا کاست و نهایتا کارکرد آنها فقط تاکید است، تأکید همه‌جانبه بر درد! وگرنه از جهت کمال‌بخشی به ساختار روایت، نقشی ندارند، لذا شاعر بار دیگر تکرار می‌کند : «آسمان اما چیزی نمی‌گوید/ آسمان اما حرفی نمی‌زند».
عمل‌کرد اولیه هم‌چنان تکرار می‌شود و امتداد می‌یابد: «سکوت»! که یادآور فیلم سکوت اسکورسیزی است که انگار کاری از آسمان هم بر نمی‌آید:
تنها با مردمکانی ثابت و خونسرد/ ساعت‌هاست/ به حیرت چشم‌هایم زل زده است

چه می‌دانیم؟ شاید آسمان که مورد خطاب و اعتراض شاعر برای پاسخ‌گویی است، خود رنج‌دیده‌ترین و دردکشیده‌ترین و سرگردان‌ترین شخصیت این روایت باشد، شاید به خاطر همین باشد که شاعر می‌پرسد:
کدام سرانگشت شوخ/ مرا و زمین را/ می چرخاند در خالیای تو؟
و ستارۀ سوزانم/ در انزوای کدام کهکشان دور/ سرد می‌شود؟

اصلا چنین نشانه‌هایی جز با شخصیت آسمان سازگار نیست: کهکشانی سرشار از ذرات نگران و منظومه‌های سرگردان.
پاس کی‌داریم سخن آن پیر نیشابور را که گفت:
با چرخ مکن حواله کاندر رَهِ عقل
چرخ از تو هزار بار بیچاره‌تر است