مقایسۀ دو غزل از یک شاعر

هر دو شعر ارسالی از نظر توجه شاعر به سلامت زبان، توجه به ریزه کاری های زبانی و ایجاد عاطفه در مخاطب، امیدوار کننده و شایستۀ تحسین اند. در هر دو شعر شاعری را می بینیم که فقط به رفع تکلیف فکر نکرده است، شعر را ویراستاری حرفه ای کرده است و سعی کرده است هرجا که می تواند از ظرفیت های واژگان بیشترین بهره مندی را ببرد. این ها همه نشان دهندۀ این است که با شاعری مواجهیم که خط و ربط شاعری را به درستی می داند و می فهمد و خود به خوبی راه و چاه شعر را می شناسد و می داند چه چیزهایی به نفع شعر اوست و چه چیزهایی به ضررش.
در این نقد سعی دارم نگاهی کلی و تطبیقی به دو شعر کنم. از دل این نگاه تطبیقی است که حرف اصلی خود را دربارۀ آنها خواهم زد. در غزل اول از همان اول ورود «یک نفر دیگر» نشان دهندۀ این است که قرار است ورود این فرد اتفاقی در شعر باشد. پس شاعر مخاطب خود را در انتظار می گذارد. او وارد مجلس می شود و فضاسازی شعر یعنی زائر، خیمه، کفش دار و استکان چای ما را با این مطلب آشنا می کند که قرار است دربارۀ یک روضه چیزی بشنویم. بعد شاعر سعی می کند صدای تازه ای را وارد شعر کند: روضه خوانی که دارد مصیبت می گوید. از این جا یکی دو بیت هم شعر فضای روضه و سینه زنی و اشک ریختن می گیرد تا به پایان شعر می رسیم و با نشانه هایی چون نرگس و میهمان، متوجه می شویم که گرهی که در ابتدای شعر ایجاد شده بود، در پایان بدون مستقیم گویی به زیبایی گشوده می شود.
در شعر دوم فضای شعر فضای عشقی ایلاتی است. دختری که رفته است، مرد اسب سواری که عاشق است، مادری که داغدار است و قبر دختر ایلاتی. این داستان عشق ناکام دختر ایلاتی داستان بسیار گفته ای است. دختر، مرد و مادر به عنوان عناصر تشکیل دهندۀ داستان تنها به روایتی از دور و بدون تشخص در شخصیت پردازی شان روایت می شوند و ما از دلیل اینکه چرا دختر رفته است و مرده است و مرد برای نگه داشتن او کاری نکرده است چیزی نمی فهمیم. ضمن اینکه فضای ایلاتی شعر، خیلی توریستی روایت شده است. زندگی عشایری ویژگی ها و لحظه ها و تجربه هایی دارد که در صورت وارد شدن و تصویرشدنشان در شعر، غزل را زنده و خاص می کرد اما روایت شاعر از این زندگی، روایتی کاملاً از بیرون، براساس ذهنیت مشترک و بدون تجربۀ مستقیم است و به همین دلیل خونی ندارد.
حالا روایت دو غزل را با هم مقایسه می کنیم. در غزل اول کشف تازه ای در شیوۀ روایت داریم. شاعر بدون اسم بردن و ورود مستقیم با استفاده از نشانه ها مخاطب را درگیر روایتی می کند که در آن صداهای مختلف حضور دارند اما در شعر دوم صدای غالب صدای شاعر است که تنها به توصیف شخصیت ها می پردازد. شخصیت ها کاری نمی کنند و به همین دلیل روایتی هم وجود ندارد و کنش و واکنشی شکل نمی گیرد. به همین دلیل است که معتقدم غزل اول یک غزل روایی خوب و جمع و جور است اما غزل دوم نتوانسته است روایتی قابل توجه برای مخاطبانش را شکل دهد.